W 2003 roku PISA (Programme for International Student Assessment), organizacja zajmująca się badaniem wiedzy i umiejętności uczniów w wieku 15 lat (w tym wypadku w szkołach na całym świecie), opublikowała wyniki, drugiej już, edycji tego programu (pierwsza odbyła się w 2000 roku, następna odbędzie się w 2006 rok). Celem programu jest porównanie systemów, szkół i osiągnięć, aby jak najlepiej rozwijać szkolnictwo i ułatwić poznawanie świata i zdobywanie wiedzy jego uczniów. Najlepszy wynik w 2003 roku osiągnęli fińscy uczniowie (matematyka, fizyka, czytanie ze zrozumieniem), a co za tym idzie, system szkolnictwa zyskał miano najlepszego na świecie. Jaki jest i czym charakteryzuje się system, który pozostawił w tyle szkolnictwo innych państw, jak choćby Anglii czy Niemiec?

Szkoły w Finlandii charakteryzują się specyficzną (jak najbardziej pozytywną) rodzinną atmosferą. W szkole podstawowej (która jest obowiązkowa dla dzieci w wieku od 7 do 16 lat) przebywają uczniowie w różnym przedziale wiekowym, co wydawałoby się problemem, jednak nie dochodzi na tym tle do żadnych spięć. Przebywając tyle lat w jednej szkole nauczyciele i uczniowie przyzwyczajają się do siebie i są w stanie lepiej poznać i uczniów, i ich rodziny. Atmosfera w szkole nie przypomina znanego wielu uczniom, pełnego podziałów szkolnego “piekiełka”. Oprócz tego edukacja jest bezpłatna – posiłki w szkole, odpowiednie materiały, wyposażenie – wszystkie koszty pokrywa państwo. Jedną z ciekawostek kulturalnych jest fakt, iż w szkole uczniowie nie chodzą w butach tylko... w skarpetkach. Większość szkół to szkoły lokalne znajdujące się blisko miejsca zamieszkania uczniów. Szkoły artystyczne/muzyczne są szkołami mniej lokalnymi. Taki charakter szkół przyczynia się do zmniejszenia stresu ucznia i rodziców związanego z książkami, wyposażeniem czy decyzją do jakiej szkoły posłać dziecko po ukończeniu przez nie 11 roku życia.

Jak układa się nauczanie na poszczególnych szczeblach?

Nauczanie początkowe

Początek podróży na drodze edukacji rozpoczynają dzieci w wieku 7 lat od szkoły podstawowej, w której przebywają 9 lat. Istnieje możliwość uczęszczania do szkoły prywatnej lub zorganizowania zajęć w domu. Rok szkolny trwa od 1 sierpnia do ostatniego dnia maja. Edukacja jest podzielona na dwa etapy: klasy I – IV i V – IX. Etap pierwszy obejmuje naukę wszystkich przedmiotów obowiązkowych (w tym fińskiego i szwedzkiego) z prostego faktu, iż oba te języki są językami państwowymi. W starszych klasach (przeważnie w VII) zaczyna się wyodrębniać fakultety (przedmioty zgodne z wybranym kierunkiem kształcenia i zainteresowaniami ucznia).

W tym czasie następuje również zmiana systemu oceniania. Obowiązującą dotąd ocenę opisową zastępują cyfry: od 1 – 10 (gdzie 5 jest najniższą oceną oznaczającą zaliczenie). W szczególnych przypadkach gminy mają prawo do tworzenia dodatkowej, dziesiątej klasy.

Szkoła średnia

Następnym etapem nauki jest trzyletnie liceum lub szkoła zawodowa, które przygotowują uczniów do podjęcia dalszej edukacji w szkołach wyższych. Do liceów nie ma praktycznie rekrutacji. Testy są przeprowadzone czasami, aby sprawdzić predyspozycje kandydata do nauki w danej szkole. Oprócz przedmiotów obowiązkowych uczeń może rozwijać swoje zainteresowania na przedmiotach fakultatywnych w szkole lub innej okolicznej placówce edukacyjnej. Edukację w szkole średniej kończy egzamin, który jest także egzaminem wstępnym na studia. Składa się on z czterech części: języki państwowe (czyli fiński i szwedzki), język obcy (do wyboru), wybrany przedmiot. Egzamin można zdawać dwa razy w roku (w sesji wiosennej i jesiennej), przez trzy lata. Na egzaminie obowiązuje siedmiostopniowa skala ocen – aby uzyskać zaliczenie trzeba uzyskać “2”.

Fiński system edukacji jest przede wszystkim nastawiony na rozwijanie zdolności
i zainteresowań ucznia oraz jego ukierunkowanie zawodowe. Specyfika sposobu uczenia
oraz atmosfera, którą wprowadza się w szkole dowodzi, że nauka (i szkoła) może być bardzo miłym doświadczeniem, które nie śni się po nocach.

Katarzyna Ulman edu.edu.pl