System szkolnictwa w Austrii pozostaje pod nadzorem państwa. Decyzje w sprawach dotyczących edukacji należą przede wszystkim do Ministerstwo Edukacji, Nauki i Kultury (Bundesministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur).

W Austrii istnieje obowiązek szkolny (Unterrichtspflicht), który zaczyna się od 6 roku życia, przy czym dniem jego rozpoczęcia jest 1 września. Wcześniej dzieci mogą chodzić do przedszkola (Kindergarten) lub na rok przed rozpoczęciem normalnej nauki chodzić do tzw. Vorschule. Obowiązek szkolny kończy się po 9 latach nauki.

W Austrii oprócz szkół publicznych liczne są szkoły prywatne występujące praktycznie na każdym etapie kształcenia.

Szczególnym typem szkół są szkoły specjalne (Sonderschule). Do szkół specjalnych uczniowie mogą uczęszczać przez dziewięć lat, czyli od rozpoczęcia do końca obowiązku szkolnego. Dla dzieci opóźnionych i upośledzonych są opracowywane i przygotowywane różnorodne plany zajęć. Wybór szkoły specjalnej następuje zazwyczaj po rozmowie z pedagogiem.

Etapy edukacji szkolnej

Vorschulische Erziehung

Ten etap daje przygotowanie do szkoły podstawowej. Nie jest obowiązkowy.

Kindergarten

Do przedszkola (Kindergarten) chodzą dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Do wyboru są przedszkola oferujące opiekę w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu (Voll- oder Teilzeitbetreuung). Do przedszkoli posyłają swoje dzieci zazwyczaj pracujący rodzice, którzy nie mają czasu, by opiekować się pociechami w domu.

Vorschule

Głównym zadaniem Vorschule jest przygotowanie do szkoły dzieci, którym zbliża się obowiązek nauki. Obejmuje rok nauki. Klasy w tych szkołach są często przepełnione.

Grundbildung

Volksschule

Szkoły podstawowe (Volksschule) mogą być odwiedzane w ramach obowiązku szkolnego przez dzieci, które ukończyły szósty rok życia i obejmują 4 lata nauki.

Od reformy w 2000 roku nauka w tych szkołach obejmuje: czytanie (Lesen), pisanie (Schreiben), liczenie (Rechnen) oraz umiejętność szukania i przetwarzania informacji (Suche und Aufbereitung von Informationen).

Normalnie szkoły podzielone są na grupy uczniów według postępów w nauce (Leistungsgruppe). Mniejsze szkoły, najczęściej w rejonach wiejskich, mogą jednak łączyć poziomy szkolne, a także np. jeden nauczyciel może jednocześnie prowadzić kilka zajęć. Szczególnym przypadkiem jest Einlehrersystem (system jednego nauczyciela), który oznacza, że jeden nauczyciel prowadzi wszystkie zajęcia. Wyjątkiem są religia czy ewentualnie język obcy (prowadzony w formie obowiązujących ćwiczeń verbindliche Übung, czyli bez ocen).

W regionach, gdzie mieszka mniejszość językowa prowadzone są często zajęcia dwujęzyczne. W szkołach z większą liczba obcokrajowców prowadzone mogą być lekcje w języku ojczystym.

Sekundarbildung Unterstufe

Austria posiada specyficzny system szkolnictwa po szkole podstawowej. Po jej zakończeniu uczniowie mogą wybrać średnią szkołę ogólnokształcącą (AHS) lub szkołę główną (Hauptschule). Wybór szkoły następuje po określeniu zdolności ucznia i ustaleniu drogi dalszej edukacji. Duże znaczenie przy podejmowaniu decyzji odgrywają warunki socjalne rodziny oraz zdanie rodziców i nauczycieli. W dużych miastach, w przeciwieństwie do obszarów wiejskich, większa część uczniów wybiera ASH.

W Hauptschule podobnie jak w ASH istnieje tzw. obowiązek obecności na zajęciach (Anwesenheitspflicht). Uczniowie są uczeni w tzw. Fachlehrer-System. Oznacza on zmianę z systemu, gdy wszystkich przedmiotów uczył jeden nauczyciel na taki, w którym każdy nauczyciel jest fachowcem w swojej dziedzinie.

Kształcenie w tych szkołach (na tym etapie) trwa 4 lata. Z wyjątkiem szkół prywatnych kształcenie na tym poziomie jest bezpłatne.

Hauptschule

W szkole głównej można otrzymać gruntowne wykształcenie przygotowujące do nauki w szkołach wyższych. Uczniowie mogą dodatkowo rozwijać tu umiejętności praktyczne i swoje zainteresowania.

Aby móc uczęszczać do szkoły głównej wymagane jest tylko pozytywne ukończenie 4 lat szkoły podstawowej. W szkołach głównych uczniowie są podzieleni na klasy według zajęć np. matematyki, niemieckiego czy angielskiego. Najlepszym uczniom przysługuje możliwość, podczas trwania szkoły głównej, zmiany na szkoły na ASH. Zgodnie z prawem po szkole głównej dla absolwentów otwarte są wszystkie szkoły.

Nową szkolną ofertą jest KMS (Kooperative Mittelschule), powstałe na bazie programu szkoły głównej. W KMS większą uwagę przykłada się do indywidualnych zdolności i umiejętności poszczególnych uczniów.

W niektórych landach, np. w Steiermark istnieją sześcioklasowe szkoły realne (Realschule) jako integralna część szkół głównych.

AHS Unterstufe

Duża część uczniów wybiera po szkole podstawowej AHS (Allgemeinbildende Höhere Schule), czyli średnią szkołę ogólnokształcącą. Aby móc uczyć się w tej szkole należy przedłożyć rekomendację ze szkoły podstawowej. Z niemieckiego, czytania i matematyki oceny muszą być z zakresu "gut" lub "sehr gut".

Podstawowe różnice między poszczególnymi typami szkół w ramach AHS są raczej niewielkie:

Gymnasium (BG) oferuje przede wszystkim gruntowne, humanistyczne wykształcenie ogólne z łaciną i greką (fakultatywnie), przy czym te drugie zajęcia coraz częściej zastępowane są przez naukę francuskiego, włoskiego czy hiszpańskiego.

Realgymnasium (BRG) przeznaczone jest przede wszystkim dla uczniów uzdolnionych w dziedzinie nauk przyrodniczych.

Wirtschaftlichen Realgymnasium (WkG) zawiera w swym programie zagadnienia związane z gospodarką.
Oberstufengymnasium (BORG) oferuje zajęcia związane przede wszystkim ze sztuką i przyrodą.

Na wszystkich ASH Unterstufen są od pierwszego roku lekcje angielskiego, od drugiego w gimnazjach humanistycznych zazwyczaj łacina.

Uczniowie, którzy dobrze ukończyli 8 klas ASH mają duże szanse na naukę w szkołach wyższego szczebla.

Sekundarbildung Oberstufe

AHS Oberstufe

Od piątej klasy AHS mówi się o tzw. AHS Oberstufe. W porównaniu z AHS Unterstufe oferuje kilka zmian. Uczniowie szkół (o których była mowa przy omawianiu ASH Unterstufe wybierają między łaciną a francuskim (a w niektórych szkołach także między greką lub innym językiem obcym np. hiszpańskim).

Od 6 klasy uczniowie muszą wybierają przedmioty obowiązkowe. Zależnie od autonomicznych uregulowań szkół liczba ich godzin w tygodniu ustalona jest na 6-8. Do tego można wybierać spośród dodatkowych, poszerzonych programów i zajęć, przede wszystkim językowych czy informatyki. Dodatkowe przedmioty są wykładane razem z normalnymi przedmiotami i mają znaczenie przy egzaminie maturalnym. Matura zawiera zazwyczaj egzamin z jednego z rozszerzonych przedmiotów.

W 7 klasie można wybierać spośród przedmiotów dotyczących muzyki czy nauk przyrodniczych (biologia, fizyka i chemia) lub innych zależnych od szkoły alternatywnych przedmiotów.

BHS

Technika (berufsbildende höhere Schulen), do których można uczęszczać po 8 latach nauki dają oprócz możliwości zdobycia wykształcenia zawodowego także, po pięciu latach nauki, szansę na zrobienie matury. Poza tym część szkół BHS daje możliwość zdobycia wykształcenia np. w trzy lata (tyle, że wówczas nie kończy się to maturą).

Technika specjalistyczne to m.in.:

HTL

Technische Lehranstalten oferują przede wszystkim możliwość zdobycia technicznego wykształcenia zawodowego. Jedna część przedmiotów należy do grupy przedmiotów ogólnokształcących, do których dołącza się język obcy (zazwyczaj angielski), drugą stanowią przedmioty specjalności technicznej. Przygotowanie techniczne obejmuje takie kierunki jak: budowa maszyn, elektronika, IT, chemia. Matura na zakończenie tej szkoły uprawnia do wstępu na studia wyższe.

HAK

Skrót od Handelsakademie. Szkoła, w której mocnym punktem jest rachunkowość i ekonomika przedsiębiorstw (przedmioty te są przez wszystkie 5 lat i są obowiązkowe na egzaminie maturalnym). Angielski i inny język obcy (wybierany spośród francuskiego, włoskiego, hiszpańskiego, a w niektórych szkołach także języków wschodnich) są wykładane od pierwszej klasy. Na większości Handelsakamemien jest poza tym możliwość wybrania, najpóźniej w trzeciej klasie trzeciego języka obcego. Szkoły te przygotowują do pracy we wszystkich dziedzinach gospodarki i administracji.

HBLA

Skrót HBLA oznacza Höhere Bundeslehranstalt. Jest podobna do HTL, ale nie jest zorientowana technicznie. Nauka trwa 5 lat i kończy ją Reife- lub Diplomprüfung. Często trzeba też zdawać egzamin wstępny.

Do tego typu szkoły należą między innymi:
- Bundeslehranstalten für Kindergartenpädagogik (BAKIP) (z zakresu pedagogiki dziecięcej)
- Bundeslehranstalten für Sozialpädagogik (z zakresu pedagogiki socjalnej)
- Bundeslehranstalten für wirtschaftliche Berufe (HLW) (z zakresu gospodarki)
- Bundeslehranstalten für Mode und Bekleidung (technikum odzieżowe)

BMS

Szkoły zawodowe (berufsbildende mittlere Schulen, które są znane także jako Fachschule) to szkoły dwu- a zazwyczaj czteroletnie, które oprócz wykształcenia zawodowego spełniają również funkcję ogólnokształcącą. Szkoły kończą się egzminem tzw. Lehrabschlußprüfung. W porównaniu z BHS są łatwiejsze i krótsze, zdany egzamin końcowy nie upoważnia jednak do rozpoczęcia studiów na uczelniach wyższych. Kto chce później zdać maturę potrzebuje do tego dodatkowo trzyletniego Aufbaustudium.

Polytechnische Schulen

Szkoły politechniczne są wybierane przede wszystkim przez uczniów, którzy chcą przed zakończeniem obowiązku szkolnego zdobyć zawód. Wykorzystują oni więc ostatni rok obowiązkowej nauki, by pogłębić swoje umiejętności, zdolności i wiedzę.

Berufsschule

Okres trwania nauki w szkołach zawodowych obejmuje od 2 do 3 lat. Istnieją szkoły zawodowe całoroczne (tylko w Wiedniu), sezonowe lub tzw. blokowe (zazwyczaj od 8 tygodni w roku).

Postsekundäre Bildung

Szkołami policealnymi są kolegia i akademie. Czas trwania nauki jest krótszy niż w szkołach wyższych i uniwersytetach. Dostęp do nauki w szkołach publicznych jest bezpłatny. Oczywiście istnieją także palcówki prywatne, w których nauka jest płatna.

Kolegia

Kolegium (Kolleg) jest przeznaczone dla absolwentów AHS i oferuje, w czasie krótszym niż na uniwersytecie zdobycie technicznego wykształcenia. Obowiązuje tu luźny obowiązek uczestnictwa w zajęciach, terminów testów i prac. Do przyjęcia wystarczy świadectwo maturalne lub zawodowe. Tylko kolegia pedagogiczno-socjalne lub sztuk pięknych wymagają zdania egzaminu wstępnego. Nauka trwa dwa lata.

Akademie

Akademie (Akademien) oferują tzw. "krótkie studia" (Kurzstudien). Podczas ich trwania otrzymuje się specyficzne wykształcenie zawodowe, najczęściej z zakresu medycyny, spraw socjalnych lub pedagogiki. Aby dostać się do akademii należy zdać test lub odbyć rozmowę wstępną. Nauka trwa trzy lata.

Marcin Górzyński edu.edu.pl